در گزارش‌های پیشین به رخدادهای مشهود یا زیرپوستی بازار پلیمرها اشاره کردیم و از شائبه رکود‌تورمی نیز سخن به میان آمد. رکود‌تورمی در شرایطی ایجاد می‌شود که هم ضعف تولید و تقاضای مؤثر برای محصولات نهایی در صنایع تکمیلی پتروشیمی ایجاد شود و هم شاهد رشد قیمت‌ها و افزایش قیمت تمام‌شده و البته افزایش بهای مواد اولیه باشیم. آمارها تا هفته‌های گذشته از رشد جدی نرخ در بورس کالا و بازار آزاد حکایت داشت که همین داده به تنهایی برای رشد قیمت تمام‌شده محصولات کافی بود، اگرچه شاهد کاهش تقاضای موثر و ضعف نسبی در این صنایع بودیم اما هم‌اکنون به‌نظر می‌رسد شرایط اندکی تعدیل شده باشد. از یکسو قیمت‌ها هم در بورس کالا و هم در بازار وارد یک فاز کاهشی نسبی شده و البته این روند نزولی شاید از مسیر قیمت‌های پایه باز هم تداوم یابد. این در حالی است که موجودی انبارها به نسبت بالاست و همین داده خود دلیل مهمی برای عدم رشد جدی حجم معاملات در بورس کالا به‌شمار می‌آید آن‌هم در شرایطی که قیمت خرید این محموله‌ها به‌شدت متنوع است و از این مسیر تنها می‌توان گفت که بازار به دلیل بالابودن نسبی حجم عرضه‌ها و کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا، توانمندی پیشین برای رشد قیمت‌ها را در اختیار ندارد.

از سوی دیگر جرقه‌های شکننده رشد حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا نیز داده دیگری خواهد بود که می‌تواند از تقویت فرآیند تولید در این بازار حمایت کند. حال در شرایطی که در بازارهای جهانی پتانسیل افت قیمت‌ها وجود دارد و بازار ثانویه ارزی هم پتانسیل چندانی برای افزایش نرخ در‌بر‌ندارد، شاید ذهنیت کاهش قیمت‌های رسمی چندان دور ازذهن نباشد. از سوی دیگر حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا هنوز هم قدرتمند ظاهر نشده و نمی‌توان گفت که صنایع تکمیلی در وضعیت فعلی از رکود خارج شده‌اند و حتی داده‌های جانبی در بازار نیز همین نگرانی را برجسته می‌سازد. از سوی دیگر تقویت حجم معاملات در بازار محصولات شیمیایی به معنی تقویت فرآیند تولید است که خود معرفی از دورنمای بهتر بازار و صنایع تکمیلی خواهد بود.

با توجه به این موارد می‌توان گفت که حجم نگرانی‌ها در بازار پلیمرها در حال تضعیف است یعنی ترس از رکود تورمی که یکی از سخت‌ترین دوره‌های اقتصادی به‌شمار می‌رود به قدرتمندی پیشین نیست و شاید با کاهش قیمت‌ها شاهد تقویت حجم تولید و مصرف مصنوعات پلیمری باشیم. از سوی دیگر هنوز سخت‌گیری‌های صادراتی همچون گذشته ادامه دارد و شاید برای مصرف‌کننده نهایی در ایران این وضعیت بهتر باشد.  با توجه به موارد فوق چشم‌انداز بسیار خشن پیشین اندکی تعدیل شده و اگر شاهد رشد حجم معاملات پلیمرها و محصولات شیمیایی در بورس کالا باشیم، احتمالا گذر از این گردنه سخت؛ ساده‌تر خواهد بود. هم‌اکنون اما قیمت‌ها بسیار بالاست و پذیرش این نرخ در بازار هم زمانبر است و هم شائبه عمیق‌تر شدن رکود را منتفی نمی‌کند.

بهبود حجم معامله پلیمرها در بورس کالا

در هفته گذشته شاهد رشد حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا بودیم تا جایی که رشدی نزدیک به ۱۷ درصد به نسبت هفته پیش از آن به ثبت رسید. به‌صورت دقیق‌تر در هفته قبل نزدیک به ۵۰ هزار تن از انواع پلیمرها داد و ستد شد که مهم‌ترین دلیل این رشد را باید در تقویت حجم عرضه‌ها جست‌وجو کرد. در هفته قبل شاهد رشد ۳۰ درصدی عرضه‌ها بودیم که رقم مهمی به شمار می‌آید و موجب شد تا بیش از ۷۸ هزار تن عرضه در تالار فیزیکی بورس کالا به ثبت برسد. این رقم عرضه یکی از بالاترین ارقام در تاریخ فعالیت بورس کالاست و همچنین بالاترین رقم عرضه از هفته منتهی به ۱۳ اردیبهشت‌ماه تاکنون است. این ارقام را باید بسیار جدی گرفت مخصوصا در شرایطی که شاهد کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا هستیم یعنی ناخودآگاه باید جذابیت عرضه کاهش یابد. از سوی دیگر حجم تقاضا نزدیک به ۲۵ درصد رشد کرد که نشان می‌دهد تقویت عرضه‌ها سریع‌تر از تقویت تقاضا بوده است.

این وضعیت یعنی شرکت‌های بزرگ عرضه‌کننده تمایل بیشتری به عرضه پیدا کرده‌اند تا رشد تقاضای خریداران. این مطلب را می‌توان این‌گونه نیز مورد محاسبه و بررسی قرار داد یعنی در شرایطی که قیمت‌های جهانی در حال کاهش بوده و نرخ دلار در سامانه نیما هم نزولی است؛ عرضه بیشتر به معنی فروش با قیمت‌هایی بالاتر است بنابراین عرضه داخلی توجیه بیشتری دارد. از سوی دیگر هم بحث سخت‌گیری‌های بین‌المللی و کاهش قیمت‌های جهانی است که هر دو جذابیت‌های صادرات را کاهش می‌دهد بنابراین باز هم اهمیت فروش در بورس کالا و حتی حمایت از صنایع داخلی تقویت می‌شود. از سوی دیگر بالابودن موجودی انبارهای شرکت‌های پتروشیمی هم شرایط تولید را با مشکل روبه‌رو می‌کند بنابراین بهتر است که به هر طریق ممکن محموله‌ها به فروش برسد.

اگر موارد فوق صحیح است بهتر است از شرکت‌های عرضه‌کننده‌ای که در هفته گذشته بیش از سایر دوره‌ها در بورس کالا ایفای نقش کرده‌اند بپرسیم که چرا در هفته ماقبل از آن که حجم عرضه‌ها نزدیک به ۱۸ هزار تن کمتر از هفته پیش بود و البته قیمت‌ها به طور متوسط ۸ درصد بالاتر به ثبت می‌رسید با عرضه حداکثری ایفای نقش بهتری در بازار نداشتند؟ به نظر می‌رسد برخی شرکت‌های بزرگ حتی در تعیین منافع خود نیز دچار مشکل هستند و با سوء تدبیر هم به خود زیان وارد می‌کنند و هم بازار را از تعادل خارج می‌کنند. به نظر می‌رسد که رشد عرضه‌ها با ضعف تقاضا در بازار پلیمرها همراه شده و بسیاری از شرکت‌های بزرگ را با مشکلاتی در فاز فروش همراه کرده است. به‌عنوان یک نمونه مشخص در هفته گذشته نزدیک به ۶۴ درصد از عرضه پلیمرها مورد معامله قرار گرفته که این رقم در اواخر شهریورماه با رکورد نزدیک به ۱۰۰ درصد همراه بوده است.

حتی در هفته‌های قبل و با قیمت‌های پایه بالاتر، این رقم هیچ‌گاه به کمتر از ۷۰ درصد نرسیده بود ولی برای هفته گذشته پایین‌ترین درصد خرید از اواخر سال گذشته تاکنون به ثبت رسیده است و بسیاری از عرضه‌ها وارد مچینگ شد. بهتر است به واحدهای بازرگانی برخی از شرکت‌های پتروشیمی یک دست مریزاد جدی گفت که هم امکان فروش خود را محدود کردند و هم به التهاب تصنعی در بازار دامن زدند. البته نمی‌توان کسی را به چیزی متهم کرد اگرچه در آمارهایبورس کالا همه‌چیز شفاف است ولی واقعیت آن است که نوسان حجم عرضه‌ها تنها به نفع گروهی واسطه تمام شد که از التهاب قیمت‌ها سود برده، محموله‌های خود را با قیمت‌های بالایی به فروش رسانده و در شرایط فعلی حتی فضایی برای فروش شرکت‌های پتروشیمی نیز باقی نگذاشتند. اگر حجم فروش شرکت‌های پتروشیمی در بورس کالا باز هم کاهش یابد تنها متضرر آن خود عرضه‌کنندگان خواهند بود. نگاه مقطعی به بازار آن هم بدون تحلیل از اوضاع واقعی قیمتی بیش از همه فروشنده اصلی را در شرایط نسبتا رکودی فعلی متضرر خواهد ساخت. به سادگی می‌توان در گزارش‌های بعدی میزان فروش هر شرکت را به همراه قیمت ثبت شده در بورس کالای ایران مورد محاسبه دقیق قرار داد که شاید خالی از لطف نباشد. هفته آینده هم وضعیت بازار از نگاه خریداران دیدنی است.

بازار آزاد پلیمرها و تداوم میل به آرامش

نزدیک ۴ هفته است که در بازار پلیمرها روند کلی کاهشی بوده ولی در این بین جرقه‌های مهمی از رشد قیمت‌ها نیز مخابره شده است. این وضعیت به‌صورت کلی نشان می‌دهد که برتری نسبی عرضه بر تقاضا هنوز هم وجود دارد ولی بازار مستعد تغییر است. برای تمامی گریدها نمی‌توان به صراحت از برتری عرضه بر تقاضا سخن گفت؛ اگرچه هنوز هم التهابی نسبی در گریدهای پلی‌پروپیلنی یا پلی‌اتیلن ترفتالات‌ها وجود دارد که در بورس و بازار قابل رهگیری است. این وضعیت در حالی است که هنوز هم موجودی بالای انبارها در بازار داخلی وجود دارد و حتی بعضا چشمگیر ارزیابی می‌شود بنابراین باید رکود را یکی از واقعیت‌های این بازار به شمار آورد. رکود مهم‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد آن هم در وضعیتی که تلاش برای فروش حتی با اعمال تخفیف و میل بازار به کاهش قیمت‌ها نیز به اصلاح شرایط منجر نشده است. البته در روزهای گذشته تکانه‌هایی از رشد قیمت‌ها را شاهد بودیم ولی با توجه به کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا، باز هم کاهش نرخ چهره اصلی بازار را تشکیل می‌دهد و همین شرایط برای تداوم افت نرخ کافی است.

اگر مسیر بازار را از کانال بورس کالا تعقیب کنیم ساده‌ترین خروجی آن کاهش نرخ است اگرچه بخشی از این افت قیمت‌ها در هفته گذشته تجربه شد ولی هنوز تاثیرگذاری اصلی آن را شاهد نیستیم. این در حالی است که قیمت‌های پایه جدید در هفته آینده اعلام می‌شود و در صورت نزولی بودن این نرخ، تکانه کاهشی جدیدی را شاهد خواهیم بود.

بازار اگرچه به سمت کاهش قیمت‌ها متمایل است ولی تردید در پذیرش این شرایط جدید و البته مقاومت بسیاری از فروشندگان آن هم در شرایطی که ضعف تقاضا جدی‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد تاکنون اجازه افت قیمت‌ها را نداده است. البته ذات بازار چندان هم با رشد قیمت‌ها بیگانه نیست ولی جریان غالب در این بازار مهم تغییر کرده و بهتر است فعالان بازار سریع‌تر از حد انتظار خود را با واقعیت‌ها وفق دهند. بازار دیگر به داده‌های جانبی همچون نوسان قیمت‌ دلار یا اما و اگرهای تحریمی واکنش مستقیم نشان نمی‌دهد و همین داده برای تغییر فاز جدی بازار کافی است.

بهبود حتی در بازار محصولات شیمیایی

حجم عرضه محصولات شیمیایی در هفته گذشته در بورس کالا به بالاترین سطح از اواخر مردادماه تاکنون رسید و شاهد بودیم که در این بازار بیش از ۳۶ هزار تن از انواع محصولات عرضه شد. حجم تقاضا نیز نزدیک به ۳۹ هزار تن درج شد که نشان می‌دهد حجم عرضه و تقاضا در شرایط مشابهی قرار گرفته‌اند که خود داده مهمی به شمار رفته که از بهبود کلی در این بازار حکایت دارد. ویژگی‌های فنی این بازار و حتی داده‌های تجاری آن با بازار پلیمرها قرابت چندانی ندارد ولی ذات رونق نسبی معاملاتی، افزایش عرضه‌ها و البته کاهش درصد معامله عرضه‌ها به رغم افت قیمت‌های پایه نشان می‌دهد که این بازار هم اگرچه با رکود نسبی همراه شده ولی در نهایت با رشد حجم معاملات به سمت حمایت از ساز و کارهای تولیدی قدم برداشته است. رقابت در این بازار نسبتا محدود بود و با فرض قیمت‌های موجود، اغلب خریداران می‌توانستند مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کنند. این مطلب به معنی افزایش نسبی فعالیت‌های تولیدی است و می‌تواند داده مثبتی حتی برای حمایت از بازار پلیمرها باشد. پذیرش نرخ‌های موجود از سوی عرضه‌کنندگان و حتی ترس از کاهش بیشتر قیمت‌های پایه در این بازار هم وجود دارد و البته امیدواری به تقویت تقاضای داخلی هم مزید بر علت خواهد شد.

اگر حجم معاملات در هفته جاری نیز افزایشی باشد می‌توان خوش‌بین بود که بازار باز هم خود را بازیابی کرده و فرآیندهای تولیدی نیز به حرکت و فعالیت خود ادامه داده‌اند. همین داده محرک مهمی برای اغلب بازارهای مشابه همچون بازار پلیمرهاست اگرچه در شرایط دشوار فعلی این داده را باید قدر دانست به شرطی که تداوم داشته باشد.

افزایش حجم معاملات محصولات شیمیایی در شرایط تحقق آن هم در وضعیت نسبتا مبهم فعلی به این معنی است که در فاز تولیدی واقعی وقفه خاصی ایجاد نشده ولی این ادعا به موشکافی دقیق‌تری نیاز دارد. متوسط حجم معاملات هفتگی در سال جاری رقمی نزدیک به ۳۰ هزار تن است، بنابراین ثبت رکورد معاملاتی ۳۰ هزار تنی به معنی تداوم شرایط امسال خواهد بود و حداقل‌های سال جاری را تامین می‌کند. این در حالی است که رشد حجم معاملات برای هفته‌های آینده به معنی تقویت شرایط تولیدی امسال است و خود به معنی موفقیت‌هایی است که می‌تواند بازار را از دام رکود نجات دهد. به نظر می‌رسد برای این بازار بتوان رقم ۳۰ هزار تنی را حد رکود و رونق به شمار آورد؛ یعنی بازار در هفته‌های قبل در شرایط  رکودی قرار داشته و می‌تواند برای هفته‌های پیش‌رو از رکود خارج شود. از سوی دیگر بازار در اواسط تابستان با رکوردهای معاملاتی بزرگی روبه‌رو بوده؛ یعنی بخشی از نیاز بازار در ماه‌های قبل از بورس کالا تامین شده بود گویی آمارهای تولید در این بازار پیش‌خور شده بودند. به نظر می‌رسد این بازار به تازگی وارد فاز جدی‌تر خود شده و البته به ناچار واقعیت‌های معاملاتی و تولیدی را پذیرفته است. این مطلب به این معنی است که باز هم بازار محصولات شیمیایی که با واقعیت‌های فنی و تولیدی قرابت بیشتری دارد رخدادها را به رسمیت شناخته و تداوم تولید را برگزیده است.